در مقاله خلاقیت در ایده پردازی، می‌خواهیم به یادگیری مهارت خلاقیت پرداخته و روش‌های افزایش خلاقیت را بررسی کنیم. ممکن است فکر کنید که خلاقیت یک استعداد ذاتی است و شما از آن بی‌بهره‌اید، در حالی که باید بدانید، خلاقیت یک مهارت است و باید آن را با استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های گوناگون در خود پرورش دهید. در ادامه مقاله بیشتر راجع به ماهیت خلاقیت و همچنین تکنیک‌های عملی افزایش خلاقیت صحبت می‌کنیم.
خلاقیت در ایده پردازی
همه می‌خواهند که خلاق باشند. همه باید بخواهند که خلاق باشند.
خلاقیت زندگی را شادتر، جالب تر و مملو از موفقیت می کند. تحقیقات نشان میدهد که ۹۴ درصد جوانان “موفقیت” را مهم‌ترین عامل زندگی خود می‌دانند. خلاقیت در ایده پردازی، مهارت اصلی مورد نیاز برای رسیدن به موفقیت است. بدون خلاقیت همه چیز فقط تکرار و روزمرگی است، ولی برای تغییر، پیشرفت و یافتن راه‌های جدید به خلاقیت نیاز است.
همان‌طور که می‌دانید خلاقیت در کسب و کار اهمیت بسیاری پیدا کرده است؛ زیرا هر چیزی را به کالایی قابل دسترس برای همگان تبدیل کرده است. اگر برای بقای کسب و کار خود تنها به این امید باشید که فقط روال کارتان کارآمدتر از سایر رقبایتان پیش برود، خود را در موضع ضعف قرار داده‌اید؛ زیرا نمی توانید از کارآمدتر شدن رقبای خود جلوگیری کنید. اطلاعات برای همگان قابل دسترس است. فناوری کنونی با معدود استثناهایی به ابزاری تبدیل شده است که به دلیل وجود آن، حتی یک برند موفق شانزده ساله نیز، نیاز به مراقبت دارد. بنابراین شما باید روش‌های افزایش خلاقیت را بشناسید و با تکنیک‌های عملی خلاقیت را در خود پرورش دهید.
یادگیری مهارت خلاقیت
بسیاری از افراد معتقدند خلاقیت استعدادی است که برخی با آن متولد می‌شوند و بقیه فقط می‌توانند به این گروه نگاه کرده و حسادت کنند. این نگرشی منفی و کاملاً اشتباه است.
خلاقیت، مهارتی است هم‌چون اسکی، تنیس، آشپزی، یا آموختن ریاضیات که همه می‌توانند بیاموزند، تمرین کنند و به کار بگیرند. ولی در نهایت همه در انجام این امور یکسان نیستند بعضی افراد بهتر از دیگران آشپزی می‌کنند و بعضی بهتر از بقیه تنیس بازی می‌کنند اما همه می‌توانند مهارتی را بیاموزند و همه می‌توانند با تمرین، مهارت خود را بالا ببرند.
تفاوت خلاقیت در ایده پردازی با خلاقیت هنری
برای متمایز کردن عبارت “خلاقیت در ایده پردازی” از �خلاقیت هنری� واژه‌ی جداگانه‌ای وجود ندارد. بنابراین وقتی ادعا می‌کنیم که می‌توان �خلاقیت� را آموزش داد، باید بپرسیم آیا بتهوون نیز به همین طریق آثار خود را خلق می‌کرد؟ پاسخ منفی است، اما “خلاقیت در ایده پردازی” را می‌توان رسماً آموزش داد، آموخت و گسترش داد. البته که “خلاقیت هنری” را نیز می‌توان آموخت، ولی روش‌های آن با روش‌های “خلاقیت در ایده پردازی” متفاوت است. و از تکنیک‌ها و تمرین‌های دیگری پیروی می‌کند. هدف از تمرینات این مقاله کمک به ایجاد عادت‌های ذهنی خلاق است. خلاقیت هنری شامل عوامل زیادی از جمله شناخت اصول هنری و زیبایی‌شناسی است. هنرمند قضاوت می‌کند که آیا اثر “واجد شرایط” است یا خیر. این کاملاً با توانایی خلق ایده‌های جدید فرق دارد. در عین حالی که ممکن است هنرمندان در زمینه‌های کاری خودشان بسیار عالی باشند، شاید در تغییر و خلق ایده‌های جدید، چندان خوب عمل نکنند.
عادت‌های ذهنی
وجه تمایز زیادی بین مهارت ذهنی و عادت ذهنی وجود ندارد. هر دو با یکدیگر همخوانی دارند و در یکدیگر ادغام می‌شوند. هدف این مقاله، ایجاد فرصتی برای تمرین مهارت ذهنی خلاقیت و ایجاد عادات ذهنی است که باعث ایجاد خلاقیت می‌شود.
روش‌های افزایش خلاقیت
هدف از تمرین‌ها و بازی‌ها و روش‌های افزایش خلاقیت که در این مقاله آورده‌ایم، فراهم کردن زمینه‌ای برای پرورش و یادگیری مهارت خلاقیت است. نگرش‌ها، عادات و مهارت‌های خلاق، با روشی هدفمند و سامان‌دهی شده به وجود خواهند آمد.
تکنیک‌های عملی خلاقیت در عین حال بسیار لذت‌بخش هستند، بنابراین می‌توان آن‌ها را نوعی بازی به شمار آورد. به طور کلی می‌توانید آن‌ها را با ابتکار خودتان انجام دهید و احساس پیروزی داشته باشید.
تکنیک‌های عملی خلاقیت
نکته بسیار مهم در انجام بازی‌ها و تکنیک‌های عملی خلاقیت این است که در این تمرین‌ها، شما نیازمند یک‌سری کلمات تصادفی هستید، این کلمات را می‌توانید از باز کردن یک کتاب، روزنامه و یا پرسیدن از دیگران، به دست آورید. باید دقت کنید که نباید این کلمات از قبل آماده باشند و یا خودتان به آن‌ها رسیده باشید، زیرا نتیجه آن بی‌فایده خواهد بود.
تمرین اول: وصله‌ی ناجور
در اولین تمرین از تکنیک‌های عملی خلاقیت به سراغ یک تمرین ساده می‌رویم. یک تمرین با استفاده از کلمه‌های اتفاقی و تصادفی که می‌توانند منجر به برانگیختن ایده‌ها و خلاقیت در ایده پردازی شوند.
روال کار
- چهار کلمه‌ی اتفاقی به دست بیاورید.
- بر اساس معیاری نشان دهید که یکی از این کلمه‌ها به اصطلاح “وصله‌ی ناجور” است. (با بقیه همخوانی ندارد)
- آن معیار را تعریف کنید.
توجه
بهتر است از آوردن دلایل بسیار روشن برای توضیح اینکه چرا آن کلمه، وصله‌ی ناجور است اجتناب کنید. چنین دلایل روشنی ممکن است به عنوان مثال تعداد حروف، شروع و پایان کلمه با یک حرف مشخص و… باشد. بهتر است از دلایل مبتنی بر ماهیت فیزیکی کلمه یا املای آن نیز اجتناب شود.
مثال
چهار کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: خز، باج، شامپانزه، نگرانی
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- در میان این کلمه‌ها، “نگرانی” تنها کلمه‌ای است که نشان‌دهنده‌ی احساس آدم‌هاست.
- کلمه‌ی شامپانزه تنها کلمه‌ای است که یک جاندار است.
تمرین دوم: تفکر
این تمرین هم بسیار ساده است. در تمرین دوم خلاقیت در ایده پردازی، فقط باید به مفاهیم و کاربرد کلمات توجه کنید و ارتباط بین آن‌ها را پیدا کنید.
روال کار
- شش کلمه‌ی اتفاقی به دست آورید.
- شش کلمه را بر اساس یک معیاری به دو گروه سه‌تایی تقسیم کنید.
- معیاری را که برای گروه‌بندی مدنظر گرفته‌اید، توضیح دهید.
توجه
همانند دفعه‌ی قبلی از گروه‌بندی الفبایی مانند تعداد حروف، حروف آغازین یا پایانی کلمه و… اجتناب کنید. بیشتر از ظاهر کلمه، معنا و مفهوم کلمه را مدنظر داشته باشید.
مثال
شش کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: غم و اندوه، شب، پیش‌داوری، اسفناج، زاویه، شلوار راحتی
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- پیش‌داوری، شب و غم و اندوه اصولاً تاریک هستند، ولی بقیه‌ی کلمات این طور نیستند.
- زاویه، غم و اندوه و پیش داوری هر کدام به نوعی یک شیوه‌ی نگرش هستند.
تمرین سوم: ارزش‌ها
یکی از روش‌های افزایش خلاقیت، استفاده از ارزش‌ها است. ارزش‌ها محور همه‌ی رفتارها هستند. ارزش‌های گوناگونی وجود دارند. آن‌ها شرایط مختلفی دارند و در افراد مختلف، متفاوت هستند. این تمرین که یکی از تمرین‌های خلاقیت در ایده پردازی است، به انتخاب و ارزیابی ارزش مربوط می‌شود. ارزش‌ها اغلب سلیقه‌ای هستند، بنابراین ارزیابی شما می‌تواند به اندازه‌ی ارزیابی فردی دیگر معتبر باشد. ممکن است یک ارزش خاص فقط برای شما مهم باشد، این یک ارزش معتبر است. به همین علت تفکر خلاق مهم است.
روال کار
- پنج کلمه‌ی اتفاقی به دست بیاورید.
- معیاری را که برای آن ارزش در نظر گرفته‌اید تعریف کنید. برخی از معیارها در این‌جا آورده شده‌اند. در صورت تمایل می‌توانید معیارهایی را هم خودتان اضافه کنید.
- گران‌ترین
- مفیدترین
- خطرناک‌ترین
- جذاب‌ترین
- بادوام‌ترین
- ارزان‌ترین
- و…
- یکی از کلمه‌های اتفاقی که با توجه به معیار انتخابی شما بالاترین ارزش را دارد، انتخاب کنید.
- درباره‌ی انتخاب خود توضیح دهید.
توجه
ارزش‌ها به شرایط بستگی دارند. ممکن است در شرایطی بسیار خاص به عنوان مثال: شخصی که در حال غرق شدن است، ارزش‌های متفاوتی را برای شخص خود و در موقعیت فعلی خود دارد. برای این تمرین شرایط خاص را کنار بگذارید و فقط به شرایط عادی فکر کنید.
مثال
پنج کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: کلاه، فارغ‌التحصیلی، منتقد، بتن، جلبک
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- گران‌ترین: فارغ‌التحصیلی
- مفیدترین: کلاه
- خطرناک‌ترین: منتقد
- ارزان‌ترین: جلبک
- بادوام‌ترین: بتن
تمرین چهارم: پل
این تمرین یکی از تکنیک‌های عملی خلاقیت است که ماموریت آن، پیدا کردن رابطه بین المان‌ها و مفاهیم مختلف است. چگونه می‌توانید از موضوعی به موضوع دیگر بروید؟ می‌توانید این کار را بر اساس یک وجه مشترک، یک مفهوم مشترک و یا برخی از شباهت‌ها انجام دهید. کاری که باید انجام دهید، برقرار کردن یک پل میان دو نقطه ای است که انتخاب کرده‌اید.
روال کار
- پنج کلمه‌ی اتفاقی به دست بیاورید.
- از میان این پنج کلمه، دو کلمه را انتخاب کنید. این دو کلمه، دو سر پل را تشکیل می‌دهند.
- اکنون از سه کلمه‌ی باقی‌مانده برای ساخت بدنه‌ی پل استفاده کنید. هر کلمه باید به کلمه‌های دو طرف خود مرتبط شود به نحوی که بتوانید به آرامی از این سر پل به آن سر پل بروید.
- معیاری را که برای به وجود آوردن هر یک از ارتباط‌های این پل در نظر داشته‌اید، به وضوح شرح دهید. چرا این کلمه به کلمه‌ی بعدی منجر شده است؟
توجه
شما دو کلمه برای دو سر پل انتخاب و کلمه‌های باقی‌مانده را به یکدیگر مرتبط می‌کنید و به ترتیب، دنبال هم قرار می‌دهید. شاید لازم شود از مستحکم بودن پل نیز اطمینان حاصل کنید.
مثال
پنج کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: مسواک، رمز عبور، چکش، آسپرین، تابوت
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- انتخاب دو سر پل: آسپرین و چکش
- از آسپرین به تابوت: زیاده‌روی در مصرف آسپرین، می‌تواند منجر به مرگ و در نهایت رسیدن به تابوت شود.
- از تابوت به رمز عبور: مرگ، رمز عبور برای ورود به زندگی بعدی را به همه میدهد.
- از رمز عبور به مسواک: هر دو شخصی و خصوصی است.
- از مسواک به چکش: مسواک برای دندان که یک جسم سخت است استفاده می‌شود، چکش هم در ارتباط با اجسام سخت استفاده می‌شود.
تمرین پنجم: طرح داستان
یکی از روش‌های افزایش خلاقیت، طرح داستان است. این تمرین تا حدودی با تمرین‌های قبلی متفاوت است و به خلاقیت متفاوتی نیاز دارد. این یک خلاقیت تفسیری است و با خلاقیت ادراکی فرق دارد.
روال کار
- چهار کلمه‌ی اتفاقی به دست بیاورید.
- با استفاده از این چهار کلمه به هر ترتیبی که می‌خواهید داستانی بسازید و بگویید.
توجه
خلاقیت در ایده پردازی را جدی بگیرید و توجه کنید که داستان شما نباید فقط گفتنی باشد، بلکه باید جالب نیز باشد: “او برای خرید رفت، این و این و این را خرید یا اینکه او سوار اتوبوس شده بود و این و این و این را دید” داستان جالبی نیست.
مثال
چهار کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: مأمور گشت، زنبور، کمربند، مواد مخدر
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- یک گروه از مامور گشت در کنار فرودگاه بودند و افرادی را که فکر می‌کردند در مرز، مواد مخدر قاچاق می‌کنند را دستگیر می‌کردند. آن‌ها مردی را تعقیب کردند؛ اما وقتی یکی از افراد خواست او را با کمربند گیر بیاندازد، زنبور دستش را نیش زد، در نتیجه قاچاقچی توانست فرار کند.
تمرین ششم: حل مسئله
بسیاری از افراد معتقدند که تفکر خلاق فقط برای حل مسئله است. این یک باور اشتباه است؛ زیرا تفکر خلاق می‌تواند تغییرات مؤثری در چیزهایی که هرگز مشکل و مسئله نبوده‌اند نیز به وجود آورد. با وجود این موضوع، یکی از کارهای تفکر خلاق در واقع حل مسئله است.
روال کار
- مسئله‌ای را که باید حل شود مشخص کنید. ممکن است یک مسئله‌ی کلی یا یک مسئله‌ی خاص باشد. به برخی مسائل در ذیل اشاره شده است. می‌توانید از مسائلی که خودتان دارید نیز استفاده کنید؛ اما بعد از اینکه روی مسائل این قسمت کار کردید.
- دزدها از خودروهایی که پارک شده‌اند دزدی می‌کنند.
- پسری به داخل رودخانه افتاده است.
- دزدها در سوپر مارکت
- ازدحام ترافیک در شهرها
- چهار کلمه‌ی اتفاقی به دست بیاورید.
- نشان دهید چگونه موضوع یکی از این چهار کلمه می‌تواند به حل مسائل مذکور کمک کند.
مثال
مسئله: جذب توریست برای یک شهر کوچک ساحلی دشوار است.
چهار کلمه‌ی اتفاقی عبارت‌اند از: تراکتور، قصه، سلامت عقل، ایران
افکاری که ممکن است به ذهن بیاید
- به صورت گسترده‌ای در کل ایران، برای آن شهر تبلیغات شود، مگر آن‌که آن شهر در ایران نباشد.
- قصه‌ای برای آن شهر یا منطقه درست کنید و آن را در کتاب‌ها، کتاب‌های کودکان، فیلم‌نامه‌ها و… بنویسید.
در مقاله خلاقیت در ایده پردازی، با مفاهیم خلاقیت در کسب و کار، تفاوت خلاقیت در ایده پردازی با خلاقیت هنری، عادات ذهنی و روش‌های افزایش خلاقیت آشنا شدیم. و دانستیم که یادگیری مهارت خلاقیت یک امر حیاتی برای بقای یک کسب و کار است. سپس تکنیک‌های عملی خلاقیت را برای رسیدن به یک تفکر خلاق ارائه کردیم. شما باید بارها این تمارین را با کلمات مختلف، انجام داده و هر بار سعی کنید که پاسخ‌های خلاقانه‌تری را ارائه دهید. این تمرین‌ها می‌تواند طرز پیدا کردن رابطه بین مفاهیم مختلف را به شما یاد دهد، در این صورت برای ایده پردازی می‌توانید از این روابط استفاده کرده و با فکر کردن به چیزهای گوناگون و ربط آن‌ها به یکدیگر، راه‌حل‌های مناسبی را ارائه دهید.
منبع: بیت گرف https://bitgraph.ir/creativity-in-ideation/
